Ben ik echt meer uren per dag in de ban van de media dan dat ik werk of slaap? Mijn cursisten geloofden daar niks van.
Nico Haasbroek becommentarieert wekelijks ontwikkelingen in de media.
Aangezien de media zo zoetjesaan een steeds grotere rol in ons leven zijn gaan spelen is er behoefte aan mediawijsheid ontstaan. Hoe gaan wij wijs met de media om? Daar wordt ondertussen op school in onderwezen en er worden tv-programma’s aan gewijd. Los daarvan ging ik ook met dat begrip aan de slag, om te beginnen met het zoeken naar een goede definitie. De manier waarop de Raad voor Cultuur mediawijsheid omschreef, sprak me wel aan: het geheel van kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee burgers zich bewust, kritisch en actief bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld.
Ik begon bij mezelf, door me domweg af te vragen hoe ik op al die ‘media-veranderingen’ reageer. Daarbij betrapte ik me op vormen van mediaverslaving en voelde me vaak digibeet. De digitalisering ervoer ik meestal als een verrijking, maar soms ook als gevaarlijk en angstaanjagend. Ik genoot van de oneindige zoekmogelijkheden, boekte online vakanties en werd gedwongen om met mijn Raboscanner betalingen te verrichten, maar stuntelde ook bij het inscannen van formulieren of ik vergat om backups naar de cloud te verbannen. Tureluurs werd ik van het continu invullen van wachtwoorden en van de snelheid waarmee alles voortdurend veranderde.
In een volgend stadium bedacht ik een cursus mediawijsheid, die ik zowel aan de Volksuniversiteit, de universiteit van Amsterdam als aan huis, via het Instituut Haasbroek, gaf. De belangstelling daarvoor was groot. Vertrekpunt bij die cursus was het onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau uit 2015 waaruit blijkt dat de meeste Nederlanders gemiddeld acht uur en 33 minuten per dag met media bezig zijn. Daar schrok ik van.
Als je je cursisten met dat feit confronteert, dan zijn de poppen gelijk aan het dansen. Ben ik echt meer uren per dag in de ban van de media dan dat ik werk of slaap? Mijn cursisten geloofden daar niks van. Maar als we dan rustig aan wat kritisch zelfonderzoek deden, dan moest menigeen erkennen dat er in veel gevallen sprake was van verslaving. De een vertelde wel erg veel naar Netflix-series te kijken, een ander was fanatiek aan het gamen geslagen, de derde gaf toe zelfs ’s nachts op haar mobiel actief te zijn en nummer vier was zo eerlijk op te biechten hoe hij van porno genoot.
Na dit bewustwordingsproces gaf ik tips om je mediaverslaving beter in toom te houden (zoals: leren disciplineren, een tv-loze avond plannen, een boekenclub opstarten) en vervolgens probeerde ik de deelnemers aan de cursus te stimuleren om het accent van passief naar actief mediagebruik te verleggen.
Bij het invullen van een vragenlijst moest iedereen aangeven waar zij of hij op mediagebied goed in was of leuk vond om te doen. Je kon kiezen uit basale dingen als schrijven, filmen of fotograferen en praten of interviewen. En vanaf dat moment kreeg de cursus het karakter van een training in uiteenlopende vaardigheden, waarbij ook gastdocenten werden ingeschakeld. Men sloeg meestal enthousiast aan het streamen, podcasten, blogs schrijven, apps bedenken en wat al niet meer. Ik legde tenslotte uit hoe je als zzp’er in de nabije toekomst met digitale activiteiten de kost kan verdienen. Heel wat cursisten zijn daarna ook die richting ingeslagen.
Kortom:
• Dring je passieve mediaverslaving terug en wordt digitaal actief. Heet je Max, noem je dan voortaan MediaMax, heet je toevallig Mieke, ga dan verder door het leven als MediaMieke.
• Wil je je verder in dit thema verdiepen, Google dan: ‘Mediawijsheid Competentiemodel 2021’. Daar staan tal van vaardigheden die je nodig hebt om goed en actief te kunnen bewegen in de mediasamenleving.
• Kom in opstand tegen ondemocratische overheden, Big Tech-mediabedrijven en cybercriminelen die de verworvenheden van wat ooit zo mooi op internet begon, misbruiken.
Mail me gerust als je nog vragen hebt: nicosnews@xs4all.nl
